Ohitorisama โสดไม่ต้องแคร์ใครดีสุดๆ ลองใช้ชีวิตคนเดียวอย่างมีความสุขแบบคนญี่ปุ่น

สกิลการอยู่คนเดียวของคุณอยู่ในระดับไหน ?  

Level 1 ดูหนังคนเดียว 

Level 2 ไปดื่มคนเดียว  

Level 3 กินหมูกระทะคนเดียว  

Level 4 ร้องคาราโอเกะคนเดียว 

Level 5 ถีบเรือเป็ดคนเดียว 

. 

. 

Level 100… 

ไม่ว่าจะ Level ไหนการอยู่คนเดียวก็ไม่ใช่เรื่องแปลก เพราะยังมีผู้คนอีกเป็นล้าน ๆ ที่จะอยู่คนเดียวไปพร้อมกันกับคุณ  

โดยเฉพาะในประเทศญี่ปุ่น ที่การใช้ชีวิตคนเดียวนั้นเป็นเรื่องปกติ จนใคร ๆ ก็สามารถอัปสกิลการอยู่คนเดียวได้ โดยไม่ต้องแคร์สายตาใครและยังมีความสุขมากอีกด้วย

เทรนด์การใช้ชีวิตแบบแฮปปี้โซโล่คนเดียวก็ไม่หวั่นในญี่ปุ่นมีชื่อเรียกว่า โอฮิโทริซามะ (Ohitorisama : おひとりさま) ซึ่งคำนี้ใช้อธิบายผู้คนที่ใช้ชีวิตคนเดียวและชอบทำกิจกรรมต่าง ๆ ด้วยตัวคนเดียว เช่น  กินข้าวคนเดียว นั่งดื่มคนเดียว ไปคาเฟ่คนเดียว ไปคอนเสิร์ตคนเดียว ไปร้องคาราโอเกะคนเดียว ท่องเที่ยวคนเดียว ทำอะไรคนเดียว และมีความสุขกับการใช้ชีวิตด้วยตัวคนเดียว 

คำนี้เป็นคำใหม่ที่บัญญัติขึ้นโดย อิวาชิตะ คูมิโกะ (Iwashita Kumiko) ผู้สื่อข่าวและนักหนังสือพิมพ์ชาวญี่ปุ่น เกิดจากศัพท์ 2 คำ คือคำว่า ฮิโทริ (hitori : ひとり) หมายถึง คนเดียว และ ซามะ (sama さま) หมายถึง ท่าน ส่วนคำว่า โอะ (O : お) ที่อยู่ด้านหน้านั้นแสดงถึงความนับถือ ซึ่งพอมารวมกันแล้วคำนี้จะมีความหมายว่า ‘ท่านผู้อยู่คนเดียว’ คำนี้เป็นคำที่มีความรู้สึกยกย่อง เทิดทูนอยู่ด้วย เพราะการใช้ชีวิตด้วยตัวคนเดียวในยุคที่คำนี้เพิ่งถือกำเนิดขึ้น ถือเป็นเรื่องกล้าหาญอย่างหนึ่งเลยก็ว่าได้ 

ในปี 2001 คูมิโกะเขียนหนังสือในชื่อเดียวกัน เป็นหนังสือที่ว่าด้วยเรื่องการใช้ชีวิตด้วยตัวคนเดียวอย่างมีความสุข ว่าต้องปรับตัวและวางแผนชีวิตอย่างไรบ้าง หนังสือเล่มนี้ของคูมิโกะสร้างความเปลี่ยนแปลงมากมายให้กับสังคมญี่ปุ่น เพราะช่วยทำให้มองเห็นว่าที่จริงแล้ว คนใช้ชีวิตคนเดียว ไม่ได้น่าสงสาร แต่กลับเป็นคนที่มีความสุข ทั้งหนังสือและเทรนด์นี้ถูกพูดถึงในวงกว้างจนท้ายที่สุดก็ได้รับความนิยมขึ้นเรื่อย ๆ และกลายเป็นวัฒนธรรมการใช้ชีวิตคนเดียวแบบเก๋ ๆ เท่ ๆ เฉกเช่นในปัจจุบัน   

Ohitorisama คือโลกที่เปลี่ยนไป 

เป็นโลกที่ ‘ผู้หญิง’ มีอิสระมากขึ้น  

หากคุณเป็นแฟนภาพยนตร์หรืออนิเมะญี่ปุ่น คงเคยเห็นฉากพักกลางวันในโรงเรียนมัธยมที่นักเรียนจะหยิบข้าวกล่องมานั่งล้อมวงกินด้วยกันกับเพื่อน ๆ ส่วนใครที่รักสันโดษหรือไม่มีเพื่อนก็มักจะแอบไปนั่งกินข้าวคนเดียวบนดาดฟ้าบ้าง ในห้องน้ำบ้าง จนเกิดเป็นคำใช้เรียกคนเหล่านี้ว่า เบนโจ เมชิ (benjo meshi : べんじょめし) หรือ ‘การกินข้าวในห้องน้ำคนเดียว’  

ไม่ใช่ว่าพวกเขากินข้าวคนเดียวไม่ได้ หรือกินข้าวคนเดียวแล้วไม่อร่อย แต่ที่ต้องหลบ ๆ ซ่อน ๆ ไปหาที่นั่งกินข้าวเงียบ ๆ คนเดียวเป็นเพราะกลัวสายตาคนอื่นที่มองมาและตัดสินว่าพวกเขาเป็นคนแปลกแยก ไม่มีเพื่อนคบเสียมากกว่า 

บรรยากาศช่วงพักกลางวันในโรงเรียนมัธยมของญี่ปุ่น 

ภาพจาก ภาพยนตร์เรื่อง It’s a Summer Film (2022) 

สังคมญี่ปุ่นเป็นสังคมแห่งความกลมเกลียวเหนียวแน่น อีกทั้งยังให้คุณค่ากับ ‘ครอบครัว’ มาเป็นอันดับหนึ่ง ชายและหญิงที่พร้อมทั้งอายุและหน้าที่การงานจะต้องแต่งงานและสร้างครอบครัว แต่ละคนมีบทบาทชัดเจน ผู้ชายทำงานหาเงินเลี้ยงครอบครัว ส่วนผู้หญิงเป็นแม่บ้านเลี้ยงลูกและทำอาหาร อีกทั้งญี่ปุ่นยังมีจิตสำนึกสาธารณะ เห็นแก่ส่วนรวมมากกว่าตัวเอง ภาพดังกล่าวคือสังคมญี่ปุ่นในอุดมคติ ทำให้การไปไหนมาไหนตัวคนเดียวถือเป็นเรื่องแปลก โดยเฉพาะกับ ‘ผู้หญิง’ 

ในโรงแรมเรียวกังหลายแห่งมักจะไม่รับลูกค้าผู้หญิงที่มาพักคนเดียว เพราะมองว่าอาจจะเข้ามาใช้ห้องของโรงแรมสำหรับขายบริการ ซึ่งสร้างความเจ็บปวดไม่น้อยและถือเป็นการกีดกันทางเพศอย่างใหญ่หลวงสำหรับผู้หญิงในอดีต 

ในร้านยาคินิคุ หรือร้านปิ้งย่างสไตล์เกาหลีก็เช่นกัน ร้านแบบนี้เป็นร้านที่ต้องชวนเพื่อนมานั่งล้อมวงกันย่างเนื้อ แม้จะไม่ได้ปฏิเสธลูกค้าโดยตรง แต่ขนาดโต๊ะ ปริมาณอาหารในเซ็ตนั้นไม่ได้เชื้อเชิญให้ไปนั่งกินคนเดียวสักเท่าไหร่ ร้านบุฟเฟ่ต์บางแห่งถึงขั้นคิดราคาคนที่มากินคนเดียวแพงกว่าปกติ เพราะถือว่านั่งโต๊ะใหญ่และกินที่ลูกค้าคนอื่น ทำให้ร้านค้าเสียรายได้ สิ่งเหล่านี้คงทำให้ไม่บ่อยนักที่เราจะได้ไปนั่งกินเนื้อย่างคนเดียว  

เมื่อค่านิยมเปลี่ยนไป โลกเราก็เปลี่ยนแปลง  

ปัจจุบันสังคมญี่ปุ่น รวมถึงสังคมโลกนั้นเปลี่ยนไปอย่างเห็นได้ชัด Euromonitor International บริษัทวิจัยตลาดอิสระในลอนดอน เผยว่าคนจะอยู่เป็นโสดสูงขึ้นเป็นประวัติการณ์ 128% ในช่วงปี 2000 - 2030  

แน่นอนว่าผู้หญิงญี่ปุ่นเองก็มีอิสระในการเลือกใช้ชีวิตมากขึ้น ไม่ต้องแบกรับแรงกดดันอย่างในอดีตที่ผ่านมา เมื่อผู้หญิงก็สามารถเป็น CEO เป็นผู้ประกอบการ มีความสามารถทัดเทียมกับผู้ชาย ยิ่งไปกว่านั้นชาว Ohitorisama ยังเพิ่มขึ้นจากสังคมผู้สูงอายุ เมื่อมีคุณตาคุณยายจำนวนไม่น้อยที่คู่ชีวิตล้มหายตายจากกลายเป็นพ่อหม้าย แม่หม้าย กลับมาโสดอีกครั้งและใช้ชีวิตอยู่ตัวคนเดียว 

เทรนด์ที่เกิดขึ้นตามมาติด ๆ คือ  โกโฮวบิ (Gohoubi : ごほうび) ซึ่งหมายถึงการให้รางวัลตัวเองอย่างราชา คนโสดมักจะใช้ของแพง ๆ ใช้บริการดี ๆ เพื่อปรนเปรอตัวเองอย่างเต็มที่ แบรนด์ต่าง ๆ ในตลาดต่างก็มองเห็นว่ากำลังซื้อของคนกลุ่มนี้มีมูลค่าสูง ทำให้เป็นกลุ่มเป้าหมายที่มองข้ามไม่ได้  

ภาพจากร้าน Yakiniku LIKE ที่มีบริการชุดอาหารสำหรับ 1 คน 

เดี๋ยวนี้คนญี่ปุ่นไม่ต้องรู้สึกเขินอายเมื่อไปย่างเนื้อในร้านคนเดียวอีกต่อไป เพราะมีเทรนด์ ฮิโทริยาคินิคุ (Hitori Yakiniku : ひとりやきにく) หรือ ‘ย่างเนื้อคนเดียว’ เกิดขึ้น ปัจจุบันร้านเนื้อย่างแทบทุกร้านล้วนอ้าแขนต้อนรับลูกค้าที่มาคนเดียว โดยมีโต๊ะขนาดเล็ก เซ็ตอาหารสำหรับกินคนเดียวที่ตอบโจทย์คนที่ไม่อยากรอใครมาเป็นเพื่อน ในประเทศไทยก็เช่นเดียวกัน หากลองสังเกตดูดี ๆ จะพบว่ามีโต๊ะขนาดเล็กสำหรับลูกค้าที่มาคนเดียวแทบทุกร้าน อีกทั้งยังจัดโซนอย่างดี ไม่ได้ดูแปลกแยกเช่นเดียวกับแต่ก่อน กินอร่อยได้อย่างสบายใจ ปลอดภัยจากสายตาคนรอบข้าง 

ในร้านคาราโอเกะก็เช่นกัน งานอดิเรกอันดับหนึ่งของคนญี่ปุ่นคือการร้องคาราโอเกะ และโดยปกติแล้วการร้องคาราโอเกะต้องไปร้องกับเพื่อนเยอะ ๆ จึงทำให้ห้องคาราโอเกะมีแต่ขนาดใหญ่ ราคาสูงและวังเวงเกินกว่าจะไปนั่งร้องคนเดียว แต่ปัจจุบันวงการคาราโอเกะได้เปลี่ยนไปแล้ว 

 ไดกิ ยามาทานิ (Daiki Yamatani) ผู้จัดการฝ่ายขายของบริษัทคาราโอเกะห้องเดี่ยว 1Kara เผยว่า ความต้องการคาราโอเกะห้องเดี่ยวในหมู่ลูกค้าของเขาเพิ่มขึ้นถึง 40% แสดงให้เห็นถึงไลฟ์สไตล์ของผู้คนที่เปลี่ยนไปได้อย่างชัดเจน ทำให้ปัจจุบันในญี่ปุ่นเต็มไปด้วยห้องคาราโอเกะขนาดเล็ก ๆ อยู่ทั่วเมืองและได้ผลตอบรับอย่างดีอีกด้วย หนึ่งในลูกค้าของคาราโอเกะแห่งนี้เผยว่า เขาชอบร้องเพลงคนเดียว เพราะเสียงไม่ดี เขินอายเวลาร้องต่อหน้าคนเยอะ ๆ และการร้องเพลงคนเดียวยังทำให้เขาได้ร้องเพลงที่อยากร้องอย่างจุใจ ไม่ต้องรอคิวอีกด้วย  

ใช้ชีวิตคนเดียวไม่ได้โดดเดี่ยว ไม่ใช่ คนเหงา’  

1 ใน 3 ของคนที่แต่งงานแล้วมักมีโอกาสได้เดินทางคนเดียวบ้างเป็นครั้งคราว - คาซึฮิสะ อะราคาวะ (Kazuhisa Arakawa) นักวิจัยจาก Hakuhodo เอเจนซี่โฆษณารายใหญ่ในญี่ปุ่น ได้สำรวจไว้ในปี 2018  

ไม่ว่าจะเป็นคู่แต่งงานหรือคนโสดก็มีโอกาสหรือมีสักวันที่ได้ใช้ชีวิตคนเดียว และนั่นไม่ได้หมายความว่าเป็นความโดดเดี่ยว เหงา เศร้า แต่หมายถึงการมีอิสระและมีความสุข อีกทั้งยังเป็นความสุขที่หาไม่ได้จากการไปไหนมาไหนกับคนอื่น  

ในทางจิตวิทยาเผยว่าความเหงานั้นต่างจากชีวิตสันโดษ คนเหงาจึงต่างจากคนที่ใช้ชีวิตคนเดียว เพราะ ‘ความเหงา’ เป็นภาวะที่คนเรารู้สึกอ้างว้าง ซึ่งหากเกิดขึ้นนาน ๆ อาจทำให้ห่อเหี่ยว ไม่มีความสุขและส่งผลเสียต่อสุขภาพจิตได้ บางครั้งความเหงาก็เกิดจากการถูกสังคมปฏิเสธ ซึ่งธรรมชาติของมนุษย์เรานั้นยังคงต้องการการยอมรับจากสังคมและรู้สึกเป็นส่วนหนึ่งเสมอ 

ซามุระ ทากะโทระ (Samura Takatora) หรือ ลาสต์บอส จากซีรีส์เรื่อง Alice in Borderland (2020) เป็นตัวละครใช้ชีวิตแบบฮิคิโคโมริ  

ในญี่ปุ่นเองก็มีกลุ่มคนที่เรียกว่า ฮิคิโคโมริ (Hikikomori) ซึ่งเป็นกลุ่มคนที่เก็บตัวอยู่คนเดียวในห้อง ไม่ทำงาน ไม่ไปโรงเรียน ไม่เข้าสังคม มีครอบครัวคอยดูแลและหุงหาอาหารให้ ซึ่งจากการสำรวจหลาย 

นักจิตวิทยายังเผยอีกว่า ‘การใช้ชีวิตคนเดียว’ ส่งผลดีต่อสุขภาพจิตโดยรวมของผู้คนด้วย 

ในแต่ละวันที่เราใช้ชีวิตอยู่และปฏิสัมพันธ์กับผู้คนมากมาย ทำให้หลายคนใช้ชีวิตไปตามที่สังคมคาดหวัง โดยที่ไม่เคยถามตัวเองสักครั้งว่าที่แท้แล้วเรา ‘ต้องการใช้ชีวิตแบบไหน’ นักจิตวิทยาเผยว่าบางครั้งการใช้ชีวิตเดิม ๆ ซ้ำ ๆ ไปตามความคาดหวังของสังคมจะทำให้เรารู้สึกตัวเล็กลง มองไม่เห็นคุณค่าของตัวเอง เมื่อทำอะไรแตกต่างหรือผิดพลาดแม้เพียงเล็กน้อย อาจทำให้คิดว่าตัวเองไม่มีประโยชน์กับสังคม  

การใช้ชีวิตคนเดียวจะช่วยให้เรากลับมาฟังเสียงหัวใจตัวเองอีกครั้ง อย่างน้อย ๆ เราก็มีสิทธิ์ได้เลือกว่าวันนี้อยากกินอะไร เราจะได้ร้องเพลงที่เราอยากร้อง ได้ไปเที่ยวในที่ที่อยากไป แบบไม่ต้องรอใครและตัดสินใจด้วยตัวเองทุกอย่าง การใช้ชีวิตคนเดียวจะทำให้เราเป็นตัวของตัวเองมากขึ้น และทำให้คนอื่นมีอิทธิพลกับเราน้อยลง ความสันโดษแบบสุขภาพดีของชาว Ohitorisama จะช่วยทำให้เราสร้างความสัมพันธ์ที่ดีกับคนอื่นได้ เพราะเราสร้างความสัมพันธ์ที่ดีกับตัวเองแล้วนั่นเอง  

Ohitorisama เป็นปรากฏการณ์ที่กำลังเกิดขึ้นทั่วโลก การใช้ชีวิตคนเดียวไม่ใช่เรื่องแปลกอีกต่อไป แต่ถือเป็นการค้นพบความสุขและอิสรภาพที่มีเพียง ’เรา’ ที่เป็นเจ้าของอย่างแท้จริง  

อ้างอิง  

• Bryan Lufkin. The rise of Japan's 'super solo' culture. https://bit.ly/3T01ieY 
• Bryan Lufkin. The rise of Japan's 'super solo' culture. https://bit.ly/439NFi8 
• Ministry of Foreign Affairs of Japan. Women who do things alone of their own volition. https://bit.ly/3PdIpE6 
• ASIA TODAY Contributor. Japan Evolving into "Ohitorisama" Nation. https://bit.ly/3PcZ3nD 
• An-yal. The Rise of the Ohitorisama. https://bit.ly/48KC5uH 
• Zahra Ahmadi Dizaj. The Aesthetics of Solitude: The Beauty in Being Alone. https://bit.ly/4a6jXg4